دنیا طلب ها

بسمه تعالی

مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً (إسراء، 18)

ترجمه آیه: هر کس خواهان دنیاى‏ زودگذر است، به زودى هر که را خواهیم نصیبى‏ از آن مى‏دهیم، آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد، براى او مقرر مى‏داریم.

1. کلمه" العاجلة" صفت است براى موصوفى که حذف شده و بعید نیست که موصوفش حیات (زندگى) باشد، به قرینه اینکه مقابل آن را در آیه بعد، آخرت آورده است.(المیزان، ج 13 ص 85) ولی با توجه به اینکه مفعول تعجیل همان موصوف  عاجله است و دادن حیات سریع به یک فرد زنده معنی خیلی دقیقی نمی دهد لذا نظر صاحب مجمع البیان شاید صحیح تر باشد که موصوف عاجله را متاع دنیا دانسته است. هرچند "یصلی" به معنی افروختن آتش است ولی در اکثر موارد به همراه واژه "نار" می آید و یصلیها یعنی او را آتش جهنم بسوزاند. "مذموم" یعنی مورد مذمت قرار گرفته و خوار شده و " دحر" به معناى دور کردن و مدحور به معنى مطرود و دور شده‏ است.(همان ص 86)
2. این آیه در باره دنیا طلبی و عاقبت دنیا طلبان است. طلب دنیا همیشه مبنای تفکر و گرایش اکثر انسانها بوده است حتی خیلی از آنهایی که به ظاهر متدین می نمایند اگر در رفتار آنها دقت شود هیچ فرقی با دنیا طلبان ندارند بطوری که در روایات مومنان، دعوت شده اند که دنیا طلبی خود را محک بزنند با این شیوه که ببینند اگر هیچ اعتقادی به معاد نداشتند کدام کارها را انجام می دادند که تا بحال انجام نداده اند و کدام رفتارها را از خود نشان نمی دادند که تا بحال به آن مشغول بودند و لذا این بحث از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
3. دنیا طلبی به دو نوع است. عده ای دنیا و حیات و متاع آن را برای آخرت طلب می کنند. دنیا برای آنها محل عبادت خدا و خدمت به خلق خداوند است. برخورداری از دنیا را فرصتی برای زکات و احسان و شکر منعم و محرومیت از مواهب دنیا را فرصتی برای زهد و اظهار صبر می دانند. چنین انسانهایی بی شک طالب دنیا نیستند بلکه طالب آخرتند.

اما اکثر انسانها دنیا را برای لذت، رفاه، تفاخر و تکاثر می خواهند. هیچ علاقه ای به آخرت ندارند و از مرگ شدیدا هراس دارند. این معنی را می شود از فعل "کان" در عبارت من کان یریدالعاجله فهمید زیرا کان استمرار را می فهماند و معنی دقیق این عبارت می شود: هرکس همیشه دنیا را طلب کند. قرآن به این انسانها لقب دنیا طلب می دهد.  

4. خداوند در ادامه می فرماید ما خواسته طالب دنیا را فورا می دهیم. البته نه آن میزانی که او طالب است و نه به هر دنیاطلبی بلکه به هر میزانی و هر کسی که ما بخواهیم از نعمت های دنیا می بخشیم.

معنی این آیه این می شود هر انسانی که طالب دنیا است و اسباب آن را فراهم کرده است و موانع آن را از سر راه خود برداشته است چه مومن و چه غیر آن، صاحب نعمت دنیا خواهد بود. البته چون همه اسباب و موانع بر آنها آشکار نیست و فقط خداوند می داند و اوست که بر اسباب حاکم است لذا از دنیا به مقداری برخوردار خواهند شد که اسبابشان اقتضاء می کند. همین معنی را شاید کمی واضح تر خداوند در جای دیگر نیز بیان می فرماید: وَ لَوْلا أَنْ یَکُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ یَکْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُیُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَیْها یَظْهَرُونَ وَ لِبُیُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَیْها یَتَّکِؤُنَ وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ کُلُّ ذلِکَ لَمَّا مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا" و اگر نه این بود که مردم همه یک نوع و یک امتند ما آنان که کافر به خدا مى‏شوند سقف خانه‏هایشان را بلند و از نقره قرار مى‏دادیم بطوری که با نردبان بالا روند و نیز بر منزلهایشان درهاى بسیار و تختهاى زرنگار که بر آن تکیه زنند قرار مى‏دادیم و به زر و زیور مى‏آراستیم چون اینها همه متاع دنیاست. (زخرف، آیه 33- 35).

یعنى اگر نبود یک نواخت زندگى کردن مردم، و اینکه همه محکوم به قانون اسباب و عللند، و در این قانون فرقى میان مؤمن و کافر نیست و هر یک از این دو فریق به عوامل غنى و ثروت مصادف شود ثروتمند گشته و هر یک به عوامل مخالف آن برخورد کند فقیر مى‏شود، چه مؤمن و چه کافر، ما کفار را به مزید نعمتهاى دنیوى اختصاص مى‏دادیم، چون نعمتهاى دنیوى در نزد ما و در بازار آخرت ارج و قیمتى ندارد.(المیزان، ج 13 ص 88)

5. پس هرچند دنیا طلبی دو نوع است ولی دنیا طلبان یک نوع بیشتر نیستند. چه انسانهایی که در زبان خود را آخرت طلب نشان می دهند ولی در عمل جز لذت، تفاخر و تکاثر در این دنیا قصد و نیت دیگری ندارند و چه آنها که ظاهر و باطنشان همانند قارون طلب دنیاست هر دو محکوم به یک حکمند. طالبان دنیا اگر به مواهب دنیایی برسند و یا در این دنیا فقیر بمانند و اسباب دنیا برای او فراهم نشود در آخرت آتش جهنم آنها را خواهد سوزاند در حالی که در نزد خداوند خوار و خفیف و از رحمت الهی دور هستند.